سرقت ادبی سرقت افکار، عقاید، زبان، و نوشته‌های یک مولف دیگر و انتشار آنها به عنوان کار خود است. سرقت ادبی به عنوان تقلب آکادمیک در نظر گرفته می‌شود و در بعضی موارد موجب تنبیه و جریمه از طرف مدرسه، دانشگاه، و یا محل کار می‌شود. سرقت ادبی به خودی خود یک جرم نیست اما می‌تواند مصداق نقض کپی رایت باشد.
سرقت ادبی و کپی رایت مشترکات زیادی با یکدیگر دارند اما مفهوم این دو یکسان نیست و اشکال زیادی از سرقت ادبی هستند که کپی رایت را نقص نمی‌کنند. سرقت ادبی توسط قانون تعریف و یا مجازاتی ندارد بلکه توسط موسسات این کار صورت می‌گیرد. سرقت ادبی امروزه بیشتر در نگارش و انتشار مقاله‌های علمی علی‌الخصوص مقاله‌های ISI مورد بحث است.
جنبه‌های قانونی
اگرچه سرقت ادبی از بعضی جنبه‌ها ممکن است دزدی باشد اما مفهوم قانونی در این باره وجود ندارد، البته استفاده از کار شخص دیگر جهت کسب اعتبار علمی ممکن است معادل بعضی از مصادیق قانونی جرم باشد. سرقت ادبی در حال حاضر در هیچ قانونی نه جرم مدنی به حساب می‌آید و نه جنایی.
در مجامع علمی و نشریات
در مجامع علمی، سرقت ادبی توسط دانشجویان، اساتید، و محققان یک تقلب آکادمیک به حساب می‌آید و مجازات‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است. بعضی از موسسات از نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی استفاده می‌کنند. اگرچه سرقت ادبی از نظر دانشجویان کار اشتباهی است اما هر ساله دانشجویان زیادی به خاطر این کار از طرف مسئولین دانشگاه‌ها و موسسات احضار می‌شوند.
البته اخیرا موارد زیادی مشاهده شده است که متن اصلی یک مقاله را با عوض کردن تعداد مناسبی از کلمات آن با کلمات هم معنی طوری تغییر می‌دهند تا نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی دچار اشتباه شوند. این کار که به Rogeting معروف است در ایران توسط بسیاری از موسسات با نام پارافریز تخصصی متون انجام می‌شود. ناگفته نماند که گاهی این نرم‌افزارها کوچکترین شباهتی را، حتی در حد یک عبارت دو کلمه‌ای، به عنوان تشابه در نظر می‌گیرند و در صورتی که درصد شباهت متن از یک عدد مشخصی بیشتر شود متن آن مقاله از طرف ژورنال رد می‌شود یا به مرحله ریوایز می‌رود. اما اینکه عده‌ای با کپی‌کردن متن اصلی و تغییر در بعضی از کلمات آن (پارافریز تخصصی متون) سعی در ارائه یک مقاله ISI جدید دارند نه از لحاظ علمی و نه از لحاظ اخلاقی کار درستی نیست.
نوع دیگری از سرقت ادبی که به نام Contract cheating یا تقلب قراردادی شناخته می‌شود بدین صورت است که شخص دیگری در ازای دریافت مبلغی کار علمی یک دانشجوی دیگر (اعم از انجام پایان نامه و نوشتن مقاله ISI) را انجام می‌دهد. این نوع از سرقت ادبی اگرچه در ایران هم وجود دارد اما هیچ مرجع و یا نهادی برای رسیدگی به آن وجود ندارد.
هیچ تعریف دانشگاهی مشخصی از سرقت ادبی وجود ندارد. البته در این قسمت تعریف چند تن از اشخاص معروف در رابطه با سرقت ادبی را مشاهده می‌کنید.
طبق اظهارات Bela Gipp سرقت ادبی آکادمیک برابر است با:
استفاده از ایده‌ها، مفاهیم، کلمات، یا ساختارها بدون معرفی و اذعان به منبع آنها جهت بهره‌مندی از فضایی که در آن اصالت کارها مورد انتظار است.
سرقت ادبی از نظر Teddi Fishman زمانی رخ می‌دهد که شخصی:
- از کلمات، ایده‌ها، یا نتایج یک کار
- که بتوان به یک منبع یا شخص دیگری نسبت داد
- بدون نسبت‌دادن آن به منبع اصلی
- در جایی که یک کار اصیل انتظار می‌رود
- استفاده کرده باشد تا بتواند مزایا و اعتبار (که الزاما پولی نباشند) کسب کند
اشکال متداول سرقت ادبی دانشجویان
- ارائه کار شخص دیگری بجای کار خود
- استفاده از متن کارهای قبلی خود بدون اشاره به منبع آن
- بازنویسی کار شخص دیگری بدون اشاره به منبع آن
- استفاده از نقل قول و عدم ارجاع به منبع
- ترکیب چند مرجع در یک کار بدون ارجاع به هر یک از مراجع
- ارجاع برخی از متون و نه همه متون قابل ارجاع
- ترکیب قسمت‌های ارجاع‌داده شده و نشده یک کار
- ارجاع مناسب به منابع اما ناتوانی در تغییر ساختار و جمله‌بندی‌های متن اخذ‌شده به اندازه کافی
- ارجاع اشتباه منابع
البته مقوله سرقت ادبی گستره وسعی دارد اما ما سعی کردیم تا در این پست بیشتر بر جنبه‌های آکادمیک آن تاکید کنیم. موضوعی که امروزه در نوشتن یک مقاله ISI خوب برای بسیار از افراد تبدیل به یک چالش شده است.