فرآیند داوری یک مقاله ISI در واقع یک مکانیزم کنترل کیفیت است. در این فرآیند متخصصان کارهای علمی را بررسی می‌کنند و هدف آن اطمینان از چاپ مقالات با کیفیت است. با این حال داوران در مورد چاپ یا رد یک مقاله ISI تصمیم‌گیری نمی‌کنند. آنها نهایتا تصمیم خود را به اطلاع ادیتورها می‌رسانند. این ادیتورهای ژورنال هستند که در مورد چاپ یا رد یک مقاله ISI تصمیم می‌گیرند. در واقع ادیتور ژورنال مرکز تصمیم‌گیری در کل فرآیند داوری یک مقاله ISI است.
فرآیند تصمیم‌گیری ژورنال
در ابتدای فرآیند داوری یک مقاله ISI، ادیتور یک مرور کلی بروی مقاله انجام می‌دهد. سپس او است که تصمیم می‌گیرد آیا مقاله را برای داوری کامل ارسال کند یا خیر. در فرآیند داوری یک مقاله ISI تنها بعد از تایید و بررسی ادیتور، مقاله ممکن است برای داور ارسال شود. در نهایت باز این ادیتورها هستند که با توجه به گزارش داوران در مورد یک مقاله تصمیم می‌گیرند.
پنج نکته کاربردی در نگارش اولین مقاله ISI
بررسی اولیه در فرآیند داوری یک مقاله ISI
تقریبا سالی 3 میلیون مقاله ISI به ژورنال‌ها ارسال می‌شود. با توجه به تعداد بالای مقالات، ژورنال‌های بیشتری بررسی اولیه را در دستور کار خود قرار می‌دهند. ادیتورهای ژورنال در بررسی اولیه معمولا به موارد زیر توجه می‌کنند:
- آیا مقاله در حوزه کاری ژورنال هست یا اینکه مورد استقبال خوانندگان ژورنال قرار می‌گیرد یا خیر.
- آیا مقاله حداقل معیارهای کیفی چاپ در ژورنال را دارد؟ آیا محتویات و نگارش آن ارزش داوری را دارد؟
- آیا مقاله قالب یا فرمت علمی مورد نظر ژورنال را رعایت کرده است؟
ادیتورهای ژورنال‌ها معمولا هر ساله صدها مقاله ISI را بررسی می‌کنند. یکی از اولین مواردی که در فرآیند داوری یک مقاله ISI بررسی می‌شود کاورلتر همراه مقاله است. در صورتی که جنبه علمی کار برایشان جذاب نباشد ممکن است حتی خود مقاله را بررسی هم نکنند. بنابراین بسیار مهم است که مولفان یک کاورلتر خوب برای مقاله خود تهیه کنند. مولفان سعی کنند در کاورلتر خود نقاط قوت مقاله را به خوبی شرح دهند. سپس ادیتورها چکیده و احتمالا مقدمه، شکل‌ها، و نمودارها را بررسی می‌کنند.
ادیتورها چیزی بین 6 تا 60 درصد مقالات را در بررسی اولیه رد می‌کنند. یک مطالعه مشخص کرده است که بطور متوسط در همه رشته‌ها 21% مقالات ارسالی در بررسی اولیه رد می‌شوند.
زمان بندی لازم برای چاپ یک مقاله ISI
مزایای بررسی اولیه:
- اگر مقاله ارتباطی به حوزه کاری ژورنال نداشته باشد مولف سریعا با خبر می‌شود. بنابراین در زمان کمتری مقاله را به ژورنال دیگری ارسال می‌کند.
- وقت داوران برای بررسی یک مقاله کم کیفیت تلف نمی‌شود. در برخی موارد برای تشخیص کیفیت پایین یک مقاله نیاز چندانی به داشتن تخصص در آن زمینه نیست.
داوری
وقتی یک مقاله ISI از بررسی اولیه عبور می‌کند برای داوری ارسال می‌شود.
سه نوع متداول داوری در فرآیند داوری یک مقاله ISI وجود دارد:
- نامشخص یکطرفه (single blind): اسامی داوران به مولفان ارائه نمی‌شود
- نامشخص دوطرفه (double blind): داوران و مولفان از اسامی یکدیگر مطلع نمی‌شوند
- داوری باز (open peer review): داوران و مولفان از اسامی یکدیگر مطلع می‌شوند
معمولا حداقل 2 داور (تا 6 داور) برای فرآیند داوری یک مقاله ISI انتخاب می‌شوند. داوران متخصصان آن حوزه علمی هستند. معمولا ژورنال‌ها مجموعه‌ای از داوران با سابقه داوری عالی را تهیه می‌کنند. یا اینکه با بررسی رزومه اساتید و محققین داورهای احتمالی را پیدا می‌کنند. اغلب ژورنال‌ها قبل از انتصاب یک محقق به داوری از او کسب اجازه می‌کنند.
ادیتورها باید به دقت داوران را انتخاب کنند. آنها باید صلاحیت کامل و لازم را در داوری مقالات ISI داشته باشند. بنابراین داوری مقالات بسیار تکنیکی و مقالات با موضوعات جدید زمان بیشتری لازم دارد. زیرا ممکن است پیدا کردن یک داور مناسب زمان زیادی طلب کند.
برخی از ژورنال‌ها این امکان را به مولفان می‌دهند تا داوران ترجیحی و غیرترجیحی خود را اعلام کنند. مولفان در صورت وجود این گزینه باید حداکثر استفاده را از آن ببرند. زیرا با معرفی داور مناسب هم زمان کمتری صرف پیدا کردن او می‌شود هم داوری بهتری روی مقاله انجام می‌شود. ضمن اینکه تحقیقات نشان می‌دهند داوران معرفی‌شده از سوی مولفان اغلب مقاله را قبول می‌کنند.
نرخ پذیرش ژورنال به چه معنی است؟
داوری مقاله زمانی تمام می‌شود که همه داوران گزارش خود را به ژورنال ارسال کنند. داوران در این گزارش دقیق نظرات خود را به همراه توصیه‌‌های لازم ارسال می‌کنند. معمولا ژورنال‌ها از داوران می‌خواهند که فرآیند داوری یک مقاله ISI را طی 3 تا 4 هفته انجام دهند. با این حال برخی از ژورنال‌ها بروی ددلاین تاکید زیادی دارند. به همین خاطر زمان فرآیند داوری یک مقاله ISI را نمی‌توان دقیق پیش‌بینی کرد.
تصمیم نهایی
ادیتورهای ژورنال بازخوردهای ارسالی از سوی داوران را بررسی و تصمیم‌گیری می‌کنند. در ادامه متداول‌ترین تصمیمات را مشاهده می‌کنید:
- پذیرش بدون هیچ گونه تغییری: ژورنال مقاله را به شکل اصلی آن چاپ می‌کند
- پذیرش با تغییرات جزئی (minor revision): ژورنال مقاله را چاپ می‌کند و از مولف می‌خواهد تغییرات کوچکی اعمال کند.
- پذیرش با تغییرات زیاد (major revision): ژورنال مقاله را بعد از اعمال تغییرات مهمی چاپ می‌کند. این تغییرات توسط داوران یا ادیتورها پیشنهاد می‌شود.
- تغییر و بازارسال: ژورنال تمایل دارد بعد از اعمال تغییرات اساسی به مقاله باز هم آن را داوری کند.
- رد مقاله: ژورنال تحت هیچ شرایطی مقاله را چاپ نمی‌کند.
مورد اول بسیار کم اتفاق می‌افتد. گزینه دوم معمولا بهترین گزینه‌ای است که مولفان به دنبال آن هستند. هنگامی که یک مقاله ISI رد شود به مولفان توصیه می‌شود که مقاله را بار دیگر به آن ژورنال ارسال نکنند. زیرا در صورت تمایل ژورنال به داوری دوباره مقاله، آن را به طور کامل رد نمی‌کردند. رد یک مقاله یه این معنی است که آن مقاله تحت هیچ شرایطی استانداردهای ژورنال را برآورده نمی‌کند.
به نقل از یکی از ادیتورها:
عموما من مقالات را به سه دسته تقسیم می‌کنم: 1) کارهای با کیفیت دارای نوآوری، 2)کارهای کم کیفیت دارای نوآوری، و 3) کارهای بی کیفیت بدون نوآوری. وضعیت دسته اول و سوم کاملا مشخص است و سریعا در مورد آنها تصمیم‌گیری می‌شود. اما دسته دوم که اغلب مقالات در این دسته هستند بیشترین زمان را برای داوری لازم دارد.
آیا داوران و ادیتورها همیشه بر سر ارزش یک مقاله توافق دارند؟
سیاست ادیتورها متفاوت است؛ برخی از آنها زمانی مقاله را رد می‌کنند که حتی یک داور توصیه به رد مقاله کند. برخی زمانی مقاله را در می‌کنند که اغلب داوران توصیه به رد مقاله کنند. در نهایت برخی زمانی مقاله را رد می‌کنند که همه داوران به رد آن توصیه کنند.
اینکه داوران بر سر یک مقاله نظرات متفاوتی داشته باشند کاملا طبیعی است. تا جایی که یکی از ادیتورها گفت یکپارچگی بین داوران نایاب است. در صورت تناقض بین نظرات داوران ممکن است ادیتور مقاله را به داور سومی هم ارسال کند. که این به معنی زمان بیشتر در فرآیند داوری یک مقاله ISI است.
در واقعیت داوران بیشتر تمایل به پذیرش مقاله دارند تا رد آن. بنابراین ادیتورها مقالات بسیاری که حتی توسط داور تایید می‌شوند را رد می‌کنند. البته نظر داور براساس ذهنیت خودش نسبت به مقاله است و استانداردهای ژورنال را شاید در نظر نگیرد. نقش داوران بیشتر کمک به مولفان در بهبود مقاله است. این ادیتورها هستند که در مورد چاپ آن تصمیم می‌گیرند.
انتخاب ژورنال مناسب برای ارسال مقاله
در پایان
به دلیل حجم بالای مقالات، ژورنال‌های معتبر مجبور هستند گاهی مقالات با کیفیت را نیز رد کنند. همانطور که توضیح داده شد این امر اغلب به دلیل تعداد بالای مقاله و حوزه کاری ژورنال است. انتخاب مقاله مناسب چاپ چالش بزرگی است. در حالی که داوران و ادیتورها خیلی راحت‌تر بر سر رد مقالات به توافق می‌رسند. در نهایت این ادیتورها هستند که در مورد چاپ یا رد مقاله تصمیم می‌گیرند. آنها بر اساس ارزش مقاله، استانداردهای ژورنال، و نظرات داوران این تصمیم را اتخاذ می‌کنند.